TARZ (STİL) KAVRAMI

Sevgili Öğrenciler,

Yaptığımız araştırmada "Düşünme Tarzları Envanteri"ni kullandık ancak şu ana dek size "tarz (stil)" kavramı hakkında bilgi verememiştim. Aşağıya kısa bir açıklama ekliyorum.


TARZ Kavramı

Tarzlar, insan performansında etkili bireysel farklılık değişkenlerinden biri olarak uzun yıllardan beri incelenmektedir. 1950’lerden 1970’lerin sonlarına kadar tarzlarla ilgili pek çok kuram ve model oluşturulmuştur (Zhang, 2000).

Eğitim psikolojisinde belli başlı üç değişik tarz kavramı göze çarpmaktadır. Öğrenme tarzı, bilişsel tarz ve düşünme tarzı. Bu farklı isimler kimi zaman aynı kavramı ifade etmede kullanılmış kimi zaman da aynı isim farklı kavramlara verilmiştir.

Allport (1937), bilişsel tarzı, "kişinin tipik ve alışılagelmiş problem çözme, düşünme, algılama ve hatırlama yolu, üslubu" olarak tanımlamıştır. Davidson’a (1990) göre, bilişsel tarz, bireylerin bilgiyi geliştirirken, işlerken ve saklarken kullandıkları özelliklerdir (Riding & Cheema, 1991).
Riding ve Rayner (1998) ise bilişsel tarzı, bireyin bilgiyi düzenlerken ve temsil ederken tercih ettiği alışagelmiş yaklaşımı olarak tanımlamaktadırlar. Felder ve Silverman (1988), Riding'in bilişel tarz olarak adlandırdığı kavramı öğrenme tarzı olarak isimlendirmiş ve öğrenme tarzını öğrencinin bilgiyi alma ve işleme yolları olarak tanımlamışlardır. Pask'ın (1976) bütünsel ve sıra izleyen bilgiyi işleme tarzları da aynı kavrama işaret etmektedr.

Düşünme Tarzları Envanteri'ni kullandığımız Sternberg (1997) ise tarzı diğerlerinden farklı olarak, "bireylerin bir şeyi yaparken ya da düşünürken kullanmayı tercih ettiği yol, bireyin yeteneklerini kullanamada tercih ettiği yol" olarak tanımlamaktadır. Sternberg’e göre tarz, değişebilir, öğrenilebilir, öğretilebilir bir yapıdır. Riding ve Rayner’e göreyse tarzın fiziksel bir temeli vardır ve bütünüyle bireye özgü, sabit, değişmez bir yapıdır.

Düşünme Tarzları Envanteri'nde 5 değişik boyutta toplam 13 tarz ölçülmektedir, ancak biz şu anda yütüttüğümüz araştırmada tek boyuttaki 2 tarzı (bütünsel - analitik) ele almaktayız.

Bütünsel ve Analitik (Ayrıntıcı, Sıra İzleyen) bilişsel tarzlar, bireyin bilgiyi bir bütün olarak veya parçalar halinde ve bir anda bir parçada yoğunlaşarak işleme eğilimini ifade etmektedir.

Bütünsel kişi, global, yukarıdan aşağı (top-down) yaklaşıma sahiptir, aynı anda birkaç işi yapabilir (simultaneous processing),

Analitik (ayrıntıcı / sıra izleyen) kişi, lokal, aşağıdan yukarı (bottom-up) yaklaşıma sahip, seri iş yapar (serial processing).

Bütünsel ve analitik tarzların patolojik biçimde en uçlarında olmak

- analitiklerin, bütünsel, global bakış açısıyla bakamamalarına,
- bütünsellerin de yetersiz kanıt, yetersiz veri durumunda aceleye getirerek, telaşla kararlar almalarına neden olur.

Bazı kişiler hem bütünsel hem de analitik tarz özelliklerine sahiptirler.